Gelibolu ve Tarihi

Gelibolu'nun Tarihçesi





Gelibolu'nun Tarihçesi
Antik çagdan beri Avrupa ile Asya arasinda bir geçis noktasi pozisyonundaki Gelibolu, 25 Nisan 1915 tarihinde itilaf devletlerinin Istanbul'a ulasmak amaciyla gerçeklestirdikleri saldirilara karsi verilen savunma harbinin zaferle sonuçlanmasiyla GALLIPOLI 1915 adiyla tarihe geçmis ve ÇANAKKALE GEÇILMEZ destaninin gerçeklestigi topraklar olmustur.
Antik dönemlerde Khersonesos olarak adlandirilan yarimadadaki tüm olaylarin odak noktasi olmustur. Kent, tarihi antik adi Hellespont olan Çanakkale Bogazi'ndaki ve yine antik adi Khersonesos olan Gelibolu Yarimadasi'ndaki ilk yerlesime degin uzanir. Kent, Traklar ve Yunan koloni hareketi sirasinda eski Yunanlilar tarafindan ele geçirilmistir. Kentin adinin bu koloniler tarafindan Kallipolis olarak degistirildigi varsayilmaktadir. Daha sonralari Miletos, Foça ve Midilli'den gelen halk tarafindan iskan edildi.
Büyük Iskender M.Ö 336 yilinda kral olduktan sonra Anadolu'ya geçmek için M.Ö. 334 yilinda Gelibolu güzergâhini kullanmistir. Sirasiyla Eski Yunan, Pers, Makedonya, Bergama ve Romalilar'in istilasina ugrayan kent, Romalilar ve Bizans döneminde çok önem kazanmis ve önemli bir liman ve geçit konumuna gelmistir. Kent Bizans döneminde Imparator Jisitinianus zamaninda bakimdan geçirilerek çevresindeki surlar onarilmis, kente erzak depolari yapilmistir. Bu da bölgede bir merkez haline gelmesine neden olmustur. 1190 yilindaki Haçli Seferleri sirasinda Alman Imparatoru Friederich komutasindaki Haçli ordusu Anadolu'ya buradan geçmistir. 1204 yilinda kenti Venedikler, 1235 yilinda Bizanslilar ve son alarak da 1311 yilinda Osmanlilar ele geçirdi.
Bizans döneminde merkezi bir kent görünümüne kavusan Gelibolu, Osmanlilar'in fethinden sonra daha da önem kazanmis ve Türkler'in Avrupa ile iliskilerinden bir merkez olarak kullanilmistir. 1391 yilinda Yildirim Beyazit buraya ilk tersaneyi kurdu ve basina Saruca Pasa'yi Bogaz Muhafizligi Komutani olarak atadi. Iç kale onarildi, harap durumdaki dis kale yikildi, iç liman elden geçirilerek girisine iki kule yapildi ve bu kuleler arasina savunma amaciyla üç adet zincir gerildi.
Kanuni Sultan Süleyman'in padisahligi sirasinda, bin Kaptan Pasalim Eyaleti konumunda olan Gelibolu, sinirlari Inebahti, Midilli, Kocaeli, Karireli, Rodos ve Mizistra sancaklarini içine alacak sekilde genisletildi ve merkez durumuna geldi.
I. Abdülhamit dönemine kadar süren durum, Bogaz Muhafizligi'nin Çanakkale'ye alinmasiyla son buldu ve Gelibolu'nun önemi nispeten azaldi.
1854 yilindaki Kirim savasi sirasinda Osmanli Imparatorlugu'nun müttefiki durumunda olan Ingiliz ve Fransiz askerleri, Kirim'a gitmek için çiktiklari Gelibolu'yu bir üs olarak kullandilar ve harap durumdaki Çimpe Kalesi'ni onarak burasini cephanelik olarak kullandilar. Bu dönemde hayatini kaybeden Frnasiz Askerleri için Gelibolu'nun içinde bir Fransiz Mezarligi bulunmaktadir.

Gelibolu adinin kaynagi

Kentin hangi yüzyilda ve kimler tarafindan kuruldugu bilinmemektedir. Ancak Truva kenti kadar eski oldugu varsayilmaktadir. Önceleri Critote olan kentin adi, Yunan koloni hareketi sirasinda güzelsehir anlamindaki Kallipolis olarak degistirilmistir. Daha sonra Avrupa'da M.Ö 1500 yillarinda Kelt kökenli bir göç hareketi baslar, bugünkü Fransa halkinin temelini olusturan Keltler, günümüzde Fransa, Belçika, Isviçre ve Ren kiyilarini içine alan bölgeyi ele geçirmisler ve Romalilar tarafindan bu bölgeye Galya, halkina da Galler adi verilmistir. Galler olarak adlandirilan bu savasçi halk M.Ö 281 yillarinda Trakya Kralligi'nin içinde bulundugu bocalama döneminde Balkanlara, Çanakkale ve Istanbul Bogazlari üzerinden de Anadolu'ya geçmislerdir. M.Ö 278 yillinda gerçeklesen bu olay sirasinda Istanbul'da onarilan kuleye Galata Kulesi, Anadolu'da Sakarya ve Kizilirmak havzasini kapsayan bölgeye de Galatiya adi verilmistir. O dönemde Roma Imparatoru olan Augustus, sürekli huzursuzluk çikaran Galler'i Anadolu'dan sürer ve Gelibolu'ya yerlesen bu halka izafeten bu bölgenin adi Gal Ülkesi anlamina gelen Gallipolis olarak degistirilir. Osmanli döneminde de bu isim gelibolu olarak degistirilmistir. Günümüzde dünyanin 12 yerinde kökeni Gal halkina dayanan Gallipolis adinda yerlesim merkezi bulunmaktadir. Bunlar:

* Kiklat adalarindan Neksos adasindaki Gallipolis kenti
* Bodrum yöresinde, Gökova'daki Gelibolu köyü
* Anapolis yöresinde
* Makedonya'da
* Izmit-Gemlik arasinda eski bir kent
* Italya'nin en güneyinde Pouilles bölgesindeki Gallipolis kenti
* Kalekarya'da
* Suriye'de
* Etolya'da
* Kibris'ta
* ABD'nin Ohio eyaletinde bir nehir kiyisinda
* Çanakkale Bogazi'ndaki bizim kentimiz

Gelibolu türküleri

EVRESE YOLLARI DAR
Evrese yollari dar
Bana bakma benim yarim var

Bir firin yaptirdim
Doldurdum ekmekleri
Gel beraber yiyelim
Yaptirdim çörekleri

Evrese yollari dar
Bana bakma benim yarim var

Evresedir köyümüz
Zemzem akar suyumuz
Sevip sevip ayrilmak
Yoktur böyle huyumuz

Evrese yollari dar
Bana bakma benim yarim var

Sirtindaki yelegi
Ben örmedim mi yarim
Kizlarla konusurken
Ben görmedim mi yarim

Evrese yollari dar
Bana bakma benim yarim var

Yelegimin içinde
Mavi buncuk nazarlik
Benim yare hediyem
Bir ufacik gerdanlik

Evrese yollari dar
Bana bakma benim yarim var